زنبور عسل حشره ای است که فرآورده هایی را تولید می کند که از دوره هایی که کسی به خاطر نمی آورد بشر به آنها وابسته بوده است .» «جیمز فارنلی»
تولید زهر زنبور عسل بلافاصله پس از تولد شروع می شود و تا سنین 16 تا 21 روزگی دام که زنبور کارگر وظیفه ی دفاع و حفاظت از کندو را عهده دار است، کیسه ی زهری او پر می شود. در 21 روزگی تولید زهر متوقف می شود. در حالی که کیسه ی زهر زنبور های متولد شده در بهار و تابستان در سنین 16 تا 20 روزگی پر می شود، کیسه ی زهر زنبورهای پائیزی در سنین 12 تا 15روزگی پر می گردد. مقدار کل تولید زهر زنبور کارگر3/0 تا 5/0 میلی گرم است و این مقدار به عواملی چون سن، نژاد، فصل و میزان مصرف گرده بستگی دارد. در صورتی که گرده گل از جیره ی غذایی زنبور حذف شود، تولید زهر نیز متوقف خواهد شد.
عکس العمل انسان در مقابل زهر زنبور عسل
نیش زنبور عسل دارای خار وارونه ای است که پس از فرو کردن به بدن انسان از بدنش کنده می شود و زنبور پس از مدت کوتاهی می میرد.
حساسیت بدن نسبت به زهر زنبور در افراد متفاوت است: زنان ، کودکان و افراد سالمند حساسیت بیشتری دارند. آزمایش نشان داده که یک تا 5 و حتی 10 بار گزش زنبور برای فردی که از تندرستی کامل برخوردار است کاملاً تحمل آور بوده و چیزی جز سرخ شدن پوست، آماس سبک و احساس سوزش به بار نمی آورد؛ 200 تا 300 گزش پی در پی موجب زهر آلوده شدن تمام بدن مخصوصاً دستگاه گردش خون و سیستم عصبی می گردد و اگر شماره ی گزش به 500 یا بیشتر برسد، مرگ آور خواهد بود.
با وجود این، افراد بسیار حساس هم وجود دارند که با یک بار گزش آشفتگی های سخت مانند میگرن شدید، کهیر، استفراغ و اسهال ظاهر می گردد..
بیشتر افراد نسبتاً زود با گزش زنبور خو می گیرند و گزش ها اثر بسیار ضعیفی روی آنها گذاشته و یا هیچ اثری نمی کند زنبورداران بر اثر برخورد زیاد با زنبور بدون هیچ ناراحتی حتی تا 1000 گزش زنبور را تحمل می کنند.بر اساس اطلاعات به دست آمده 2/28 درصد زنبور داران در سال های اول زنبور داری، 6/34 درصد آنها در سال دوم و 5/10 درصد آنها در سال سوم در برابر زهر زنبور عسل ایمنی پیدا کرده اند. 7/5 درصد هرگز ایمنی نمی یابند و 2/4 درصد هم به طور طبیعی ایمنی دارند.
با آنکه داروهای زیادی برای درمان گزش های زنبور پیشنهاد شده است، ولی حقیقت این امر این است که هیچ کدام از آنها اثر واقعی ندارند. تنها داروی واقعا مؤثر بیرون کشیدن بدون درنگ نیش زنبور و غده های زهری پیوسته به آن است که باید به وسیله ی ناخن یا پنس کوچک بیرون کشیده شود؛ زیرا هرچه در بیرون کشیدن نیش تأخیر افتد زهر بیشتری وارد خون می شود (3/0 تا 8/0 میلی گرم). بنابراین باید بدون فشار بر روی نیش آن را با کیسه ی زهری از بدن جدا کرد و کیسه ی زهری را به طور کامل بیرون آورد. سپس محل نیش خوردگی را درمان کرد.
خواص فیزیکی زهر زنبور عسل
زهر زنبور عسل مایعی است شفاف با بویی تیز همانند طعم عسل و طعم بسیار تند و قابلیت انحلال در آب و اسید و عدم انحلال در الکل.
زهر زنبور عسل در برابر حرارت بسیار مقاوم است و مثلاً با نگهداری آن در دمای 100 درجه سانتی گراد به مدت 10 روز تغییری در خواص آن پدید نمی آید. هم چنین این ماده در مقابل سرما مقاوم بوده و در صورت منجمد شدن خواص خود را به مدت چند سال حفظ می کند. ترکیبات معدنی آن شامل 3/46 درصد کربن، 3/13 درصد نیتروژن ، 56/7 درصد ئیدروژن ، 65/1 درصد گوگرد، 26/0 درصد کلسیم، 49/0 درصد منیزیم، 42/0 درصد فسفر و 4/0 درصد منگنز است.
تجربه ی شیمیای نشان داده است که در زهر زنبور عسل اسید فرمیک، اسید کلریدریک، اسید ارتوفسفریک، هیستامین، کولین، تریپتوپان، گوگرد و غیره وجود دارد. به علاوه سرشار از مواد ازت دار و چربی های فرار است که در ضمن خشک شدن از بین می روند. به عقیده ی برخی پژوهشگرانف وجود همین مقدار کم چربی فرار موجب احساس درد شدید در جای گزش می شود.
بر طبق آخرین اطلاعات موجود یک گرم زهر خشک زنبور عسل در بازارهای جهانی به قیمت 300 مارک خرید و فروش می شود( معادل 6 گرم طلا).
درجه ی سمیت زهر زنبور عسل
با اینکه زهر زنبور عسل به عنوان یک ماده ی سمی شناخته می شود اما دارای درجه ی سمیت بسیار پایین است. دُز کشنده ی آن 8/2 میلی گرم بر کیلوگرم وزن زنده ی بدن است به این معنا که یک فرد با وزن 70 کیلوگرم باید تعداد 1700 نیش دریافت کند تا خطر مرگ برای او بروز کند و این امر به ندرت اتفاق می افتد که بی خطر بودن زهر زنبور عسل را اثبات می کند. درصد بسیار کمی از مردم به زهر زنبور عسل حساسیت دارند و لازم است توضیحات ضروری به طرق مختلف به مردم داده شود.
معمولاً زنبور داران در برابر گزش زنبورها ایمنی طبیعی دارند. عامل اصلی سلامتی و راز طول عمر آنها در ارتباط با نیش هایی است که در طول سال و موقعیت های مختلف زنبوردار نوش جان می کنند. کار در کندو و هوای آزاد، هم چنین مصرف فرآورده های کندو آنها را در برابر بیماری های مختلف ایمن می سازد. از طرفی خانواده های آنها هم به طور طبیعی و اکتسابی در برابر بیماری های گوناگون ایمنی دارند.
زنبورداری به نام E.P می نویسد: « در سال 1974 پسر یک ساله اش مورد هجوم حدود 300 نیش زنبور عسل قرار گرفت و علی رغم آماس های دهشتناک روی بدنش پس از 6 روز، کودک به طور معجزه آسایی از مرگ نجات یافت». بعداً فهمیدیم که مادر این بچه را هنگام بارداری چندین بار زنبورها گزیده اند. این موضوع این فرضیه را پیش می آورد که بچه از مادرش نوعی ایمنی به ارث برده و به این ترتیب توانسته است گزیدگی این همه نیش زنبور را تحمل کند. علاوه بر این نویسنده ی نامه اطلاع داد که در سال های بعد فرزندش به هیچ وجه دچار سرخک و مخملک که سراغ همسالانش آمد، نشد.
زنبور دار دیگری به نام L.A در سال 1975 اطلاع داده است که دختر هفت ساله اش که بیشتر در معرض گزش زنبوران عسل بوده است در رفت و آمد با دوستش که دچار سرخک شده بود به هیچ وجه سرخک نگرفته است.
موارد تجویز و عدم تجویز زهر زنبور عسل
مشاهدات پزشک آزمایشی و بالینی و هم چنین نتایجی که از پژوهش های شخصی به دست آمده است خواص در مانی مختلف زهر زنبور عسل را تأیید می کند. نتایج مثبت آشکاری در موارد روماتیسم مفصلی و ماهیچه ای، بیماری داءالرقص، ورم اعصاب ( سیاتیک و چهره )، فشار خون در مرحله ی 1 و 2، سردرد، گواتر، بیماری های پوستی( اگزما)، پسوریازیس، زخم های جلدی و میخچه، بیماری های ویروسی، ایدز، زگیل و سایر بیماری ها روشن می سازد که زهر زنبور را باید با احتیاط زیاد خصوصاً در کودکان و سالمندان، که نسبت به آن بسیار حساس اند به کار برد.
هشدار: در مورد بیماری های سل، ضایعات قلبی، دیابت، سخت شدن رگ ها، نارسایی کلیه و بیماری های آمیزشی مصرف زهر زنبور عسل بدون تردید خطر آفرین است.
توجه: اگر نخستین گزش، بیمار را دچار ناراحتی های عمومی، بالا رفتن دمای بدن، سردرد، تب، ناتوانی شدید، کهیر و … بکند، باید بدون درنگ درمان را متوقف کرد.
گرچه زهر زنبور عسل هنوز به عنوان داروی ثبت شده ی رسمی در بسیاری از کشورها معرفی نشده است؛ ولی در علوم دارویی جدید مطالعات زیادی روی آن انجام شده و نتایج به دست آمده مبین کاربرد وسیع آن در علوم پزشکی آینده است . در کشور ما تاکنون این شیوه ی درمان ارائه نشده و در بعد تحقیقاتی هم مطالب بسیار کم و سربسته است.
اگر علاقه به حیوانات کوچک همانند همستر گربه خرگوش پرندگان دارید حتما به سایت چارپا سر بزنید.
